Geschiedenis van de vereniging

De aanleiding tot het ontstaan van VHM - officieel opgericht als VZW in 1969 - waren de talrijke bedreigingen voor onze laatste grote bosgebieden in Vlaanderen: inkrimping door verkavelingen aan de randen en plannen voor allerhande infrastructuurwerken in bossen. Bossen waren in die tijd de zwakste schakel: ze waren van allen en dus van niemand. Om het tij te keren ontplooide VHM, naast betogingen, een brede strategie voor bewustmaking: een nationale natuurbeschermingsdag in Meerdaalwoud (1970), opstart van een werkgroep natuurgidsen (1973), de oprichting van een natuurfonds om zelf bedreigde natuur aan te kopen (1976), een succesvolle tentoonstelling: “Een bos voor de mensen”(1979), en ten slotte een eindrapport en volledig compendium voor een “Natuurpark Dijleland” (1984). 

Wij boekten succes: Heverleebos en Meerdaalwoud werden als landschap geklasseerd in 1971. Ook het Kouterbos en omgeving aan het Zoet Water in Oud-Heverlee zouden later door VHM's inspanningen dezelfde titel bekomen. Het tracé van de E40, gepland dwars door Heverleebos, werd naar de rand van het bos verlegd. VHM kon achtereenvolgens de plannen voor het aanleggen van snelwegafritten, een motel, een wetenschapspark en een militair oefenterrein in bosgebied met succes aanvechten. Ook de heropening van de springputten in Meerdaalwoud, de aanleg van een tracé van de Leuvense ring door Heverleebos en van een waterzuiveringsstation in ons natuurreservaat werden met succes geweerd. Tenslotte resulteerde ons studiewerk en onze actie voor de stichting van een “Natuurpark Dijleland” in de oprichting van een eerste Regionaal Landschap: RL Dijleland. 

Natuurreservaat de Doode Bemde (DB)

Vanaf 1981 start VHM met de aankoop en het beheer van percelen in de natte valleigronden van de Dijle stroomopwaarts van Leuven; aanvankelijk met eigen middelen en uitsluitend met vrijwilligers, later in samenwerking met Natuurpunt. Pas in 1997 komt er een professionele terreinploeg gesubsidieerd door de provincie Vlaams-Brabant. Resultaat: Anno 2025 vormt de Doode Bemde een aaneengesloten natuurgebied van ongeveer 300 ha, en is ze niet alleen één van de grootste maar ook van de drukst bezochte reservaten in Vlaams-Brabant (9 km wandelpaden en rond de 100 000 bezoekers per jaar).

Een wellicht nog grotere verdienste: VHM roept een halt toe aan het bestrijden van overstromingen door middel van de rechttrekking van onbevaarbare waterlopen en de aanleg van betonnen wacht- en spaarbekkens in valleigebieden, destijds het gangbare overheidsbeleid. Het DB beheerteam heeft hiervoor een verbeten strijd geleverd die nadien veel andere natuurgebieden is ten goede gekomen. Resultaat: de Doode Bemde werd één van de eerste natuurlijke overstromingsgebieden in Vlaanderen en de Dijle stroomt door een natuurlijk meanderende bedding van aan de taalgrens tot in Leuven. Voor dit resultaat werd aan conservator Piet De Becker de prestigieuze Artois-Latourprijs toegekend.

De aantrekkingskracht van de “Doode Bemde” blijft ook een krachtige impuls geven aan de economische streekontwikkeling met de vestiging van verschillende B & B’s, restaurants en drankgelegenheden in de buurt van het reservaat.

Maar we geven natuurbeheer ook een sociale inslag: VHM neemt regelmatig mensen met werkstraf in haar terreinploeg op en organiseert educatief beheer voor talrijke klasjes en werkdagen met diverse groepen o.a. bedrijven. Voor een eerste maaibeurt en de nabegrazing van minder natte percelen werkt VHM samen met een netwerk van 9 boeren uit de omgeving.

Beleidsondersteuning en -beïnvloeding. Klimaat.

VHM heeft altijd beleidsondersteuning tot haar kerntaken gerekend. Zo stichtte VHM “Groencomité Heverlee” dat later omgevormd werd tot MAR Leuven en gaf ze adviezen bij de opstelling van het gemeentelijk natuurontwikkelingsplan (GNOP), bij de Structuurvisie Leuven, bij de structuurvisie Meerdaal-Dijlevallei, bij het ontwerp- en definitief structuurplan van Leuven en van Wavre-Perwez. VHM zetelt bovendien nog steeds in de milieuadviesraden (MARs) en/of Gemeentelijke Commissies Ruimtelijke Ordening (GECORO’s) in haar werkgebied.

Deze opdrachten en talrijke tussenkomsten in het domein van ruimtelijke ordening zijn de verantwoordelijkheid van een aparte werkgroep, WG Dijleland, waaraan ook Natuurpunt afdelingen uit ons werkingsgebied meewerken. Zo konden wij, soms in samenwerking met lokale actiegroepen, het pleit winnen voor meer groene ruimte in grote bouwprojecten, behoud van erfgoed en bescherming van stadstuinen in de Leuvense binnenstad.

Met de publicatie: “Natuur in Leuven”(2014), gesteund door de provincie Vlaams-Brabant, bereikten wij mee een omslag naar ecologisch berm- en parkbeheer in het Leuvense. Met verdere steun van de provincie ontwikkelde VHM in 2014 de webtool “Biodiversiteitstoets.be” die een meer ecologische aanpak van ruimtelijke ingrepen ondersteunde.

VHM engageert zich ook actief in de klimaatdoelstellingen van de gemeenten in haar werkgebied en van de provincie. Als lid van Leuven 2030 vzw, trok VHM de themagroep “Natuur” en zat ze tot 2024 mee in het bestuur van de vzw. VHM is ook één van de klimaatpioniers van de provincie Vlaams-Brabant. 

Educatie

Waar haalde VHM de kaas? Onmiddellijk na haar stichting startte de vereniging met studiereizen en een uitwisseling van bosklassen met het Instituut Voor Natuurbescherming (IVN) in Nederland en colloquia en studiedagen met binnen- en buitenlandse sprekers rond natuurbehoud en ruimtelijke ordening. Hierna volgde een zeer uitgebreide eigen werking van natuurgidsen en -educatie.